Enigmy nie złamano przypadkiem. Ułożono plan, którego najważniejszym elementem był Kurs Szyfrów dla studentów matematyki. Nie każdy może stać się pogromcą Enigmy, ale każdy może spróbować wcielić się w adepta kryptologii. Każdego, kto zechce swych sił w szyfrowaniu i łamaniu szyfrów zachęcamy do zmierzenia się z kilkoma zadaniami.
Zapraszamy
Kryptologia (z gr. κρυπτός – kryptos – „ukryty” i λόγος – logos – „słowo” dzieli się na dwa działy. Szyfrowaniem i odczytywaniem szyfrów zajmuje się Kryptografia (z gr. κρυπτός oraz γράφω – gráfo – „pisać”).
Z potrzeby utajniania informacji zdano sobie sprawę już w momencie powstania pisma. Wśród szyfrów znanych ze starożytności można wymienić szyfr AtBasz, Skytale oraz, najbardziej znany, szyfr Cezara.
Szyfr AtBasz znamy dzięki Biblii. W księdze Jeremiasza słowo Babel (czyli Babilon) zamienione jest na Szeszak. Nazwa szyfru pochodzi od sposobu jego działania – pierwszą literę alfabetu hebrajskiego (Alef) zamieniano z ostatnią (Taw), a drugą (Beth) z przedostatnią (Szin). Można to zobaczyć na filmie.
Skytale, używane przez starożytnych Spartan, było pomysłowym wykorzystaniem paska skórzanego i drewnianej laski. Tekst spisany na pasku nawiniętym na laskę stawał się nieczytelny po odwinięciu. Odczytać mógł go tylko właściciel laski o tej samej średnicy.
Szyfr Cezara, używany przez Juliusza Cezara był równie prosty. Podczas szyfrowania A było zamieniane na D, B na E, C na F i tak dalej, aż do Z, które było zamieniane na C.
Czas na pierwsze zadanie:
W przypadku szyfru Atbasz (a także w Enigmie) proces deszyfracji czyli odczytywania zaszyfrowanej wiadomości przebiegał tak samo jak w przypadku szyfrowania. Nie jest to jednak regułą i warto by pamiętał o tym każdy szyfrant. Na przykład wiadomość utajniona szyfrem Cezara musi być odczytana poprzez zamianę A na X, a D na A. Spróbujmy wcielić się w szyfranta, który ma odczytać wiadomość od samego Juliusza Cezara.
Przez wieki wymyślono wiele sposobów szyfrowania, które można podzielić na kilka rodzajów. Dwa najważniejsze to szyfry podstawieniowe (substytucyjne) – w których, podobnie jak w szyfrach Cezara czy Atbasz za jedne litery alfabetu podstawia się inne oraz przestawieniowe (transpozycyjne), takie jak skytale, gdzie zmianie ulega kolejność liter.
Kryptoanaliza to gałąź kryptologii zajmująca się łamaniem utajnionych informacji, w sytuacji gdy nieznany jest klucz szyfru. Słowo to pochodzi od greckich wyrazów κρυπτός (kryptos) – „ukryty” oraz analýein (gr. analýein) – „rozluźnić” czy „odwiązać”.
Wróćmy do szyfru Cezara mimo prostoty szyfr okazał się skuteczny. Jego autor stosował zawsze przesunięcie o 3 pozycje alfabetu. Nawet jeśli nie byłoby ono stałe, to np. w przypadku alfabetu angielskiego należałoby sprawdzić tylko 25 możliwości aby poznać treść ukrytej wiadomości. Spróbujmy zmierzyć się z takim zadaniem.
Udało się? Świetnie.
Czas na trudniejsze wyzwanie – złamanie szyfru transpozycyjnego, w którym przestawieniu uległy całe kolumny tekstu jak w poniższym filmie.
Znasz już najstarsze szyfry i rozróżnisz szyfr podstawieniowy od transpozycyjnego. Za Tobą również pierwsze próby mierzenia się w kryptoanalitycznymi wyzwaniami. Jeśli spodobały Ci się zabawy z szyframi możesz bawić się dalej! M.in. w tzw.: Szyfrokontenerze czyli wystawie Pogromcy Enigmy w Poznaniu. (www.enigmacentrum.pl)
